Deze week wordt in Amsterdam het Transgender Filmfestival (TranScreen) gehouden. Met dit jaar extra aandacht voor de beeldvorming over transgenders. Die kan namelijk nog wel wat nuancering gebruiken. Stichting OndersteBoven mede-support een aantal films over lesbische, biseksuele of queer (trans-)vrouwen.

Door Stéphanie Albicher

Een camera die een operatiekamer binnenrijdt, een transvrouw die zichzelf opmaakt voor een spiegel. In veel documentaires over transgenders ontbreken deze shots niet. Onmisbaar voor buitenstaanders om enige grip op het onderwerp te krijgen, zo lijkt het. Toch storen veel transgenders zich aan deze manier van verbeelding. Want niet elke transvrouw omarmt de make-up doos. En voor sommigen is een ander geslachtsdeel niet eens zo belangrijk.

“De focus op operatieve ingrepen en gedragingen van mannelijkheid en vrouwelijkheid geven een versimpeld, eenzijdig beeld,” zegt Jiro Ghianni (38), één van de initiators van TranScreen. “Niet seksualiteit, maar juist genderidentiteit en de vloeibaarheid daarvan zouden centraal moeten staan. Want transgenders zijn er in alle soorten en maten: drag-kings/queens, klassieke transseksuelen (die na een geslachtsoperatie niet meer trans zijn maar simpelweg man of vrouw), genderqueers (laten de labels man/vrouw geheel los), maar ook mensen die gedurende hun leven switchen in de beleving van gender. Op ons festival proberen we die diversiteit zoveel mogelijk recht aan te doen. Van de 34 films die op het festival te zien zijn gaat slechts een klein deel over klassieke transseksuelen. Overigens vertonen we ook drie films met een specifiek lesbisch thema.”

Naast het neerzetten van een genuanceerder beeld hoopt TranScreen de zichtbaarheid van de transgenders te vergroten. Met dat laatste gaat het de laatste jaren trouwens wel steeds beter, vindt Ghianni: “Neem de documentaire over Valentijn de Hingh die de VPRO een aantal jaren geleden uitzond. Een goed verteld verhaal dat bovendien een aardig groot publiek bereikte. En waar de aandacht van de media aanvankelijk vooral uitging naar transvrouwen worden ook transmannen steeds vaker geportretteerd.”

Hoewel aandacht van de maistream media goed is voor de zichtbaarheid van transgenders, denkt Ghianni wel dat de transgendergemeenschap meer zou kunnen doen om de regie over haar representatie in eigen hand te nemen. De neiging van reguliere media om het onderwerp te benaderen vanuit clichés blijft namelijk hardnekkig. Ghianni: “Daarom ben ik ook heel blij met de workshop over beeldvorming die we dit jaar aanbieden. Deze is bedoeld voor journalisten (meer kennis, het perspectief van transgenders beter begrijpen), maar ook voor transgenders zelf die te maken krijgen met de media. We hopen met de workshop het besef aan te wakkeren dat we ook zelf aan de bak moeten voor een juiste representatie. In Nederland worden de belangen van transgenders vertegenwoordigd door Transgender Netwerk Nederland, dat fantastisch werk verricht, maar ook veel op z’n bord heeft. Het zou goed zijn om een organisatie te hebben die zich uitsluitend bezighoudt met beeldvorming, zoals Trans Media Watch in Groot-Brittannië dat doet. Deze vereniging slaagde er bijvoorbeeld in 2011 in om de Britse omroep Channel 4 een convenant te laten ondertekenen dat een juiste en respectvolle weergave van transgenders op deze zender waarborgt.”

Klik hier voor een overzicht van de vrouwenfilms waaraan Stichting OndersteBoven bij heeft gedragen. En ga lekker een avondje ‘filmfestivallen’!

www.transcreen.org (8 t/m 12 mei, voorstellingen in het Ketelhuis en Filmhuis Cavia)